فایده ها
منبع سرشار از ویتامین های «ث» و «ب6»، پتاسیم و سایر مواد کانی است.
یک ماده غذایی ارزان، مغذی، توپُر و نشاسته ای می باشد.
به بیشتر غذاها، طعم می دهد.
زیان ها
غالبا با چربی و سدیم همراه است.
سیب زمینی سبز و نارس و جوانه زده ممکن است دارای سولانین (ماده ای سمی) باشد.
هر چند سیب زمینی اغلب با نام ایرلند همزاد است، ولی بومی رشته کوههای آند بوده و بومیان پرویی، نخستین بار دست کم چهار هزار سال پیش آن را کاشتند. کاشفان اسپانیولی، در دهه 1500 سیب زمینی را در اروپا عرضه کردند به طوری که منبع غذایی ثابت تنگدستان شد. امروزه سیب زمینی در سرتاسر جهان کاشته می شود و در واقع بزرگ ترین و باصرفه ترین محصول گیاهی دنیاست. از نظر بیشتر آمریکاییان، فرآورده یادشده، عنصر اصلی برنامه غذایی شمرده می شود که معمولاً به صورت های فرآوری شده بوده و در این صورت غنی از چربی و نمک است.
چند نوع سیب زمینی هست، ولی سیب زمینی هندی و سیب زمینی شیرین در زمره آنها نیستند. در عوض سیب زمینی سفید هم جزء خانواده تاجریزی و مربوط به تیره فلفل و گوجه فرنگی است.
سیب زمینی به طرز شگفت انگیزی مقوی و کم کالری است. اگر پخته آن با پوست خورده شود، سرشار از کربوهیدرات مرکب و الیاف گیاهی می باشد. یک سیب زمینی متوسط (پوست دار) 25 میلی گرم ویتامین «ث» به دست می دهد که فزون تر از 40 درصد مقدار مجاز خوراکی توصیه شده (آر دی ای) ویژه بزرگسالان، توأم با 20 درصد میزان مزبور از ویتامین «ب6»، 10 درصد مقدار مجاز خوراکی توصیه شده نیاسین، آهن و منیزیم، 480 میلی گرم پتاسیم و میزان متوسط روی است.
طعم و محتوای غذایی سیب زمینی بر حسب شیوه پخت آن، فرق می کند. بسیاری از مردم فکر می کنند که سیب زمینی چاق کننده است، ولی باید دانست که این موضوع تنها موقعی صحت دارد که سیب زمینی سرخ شده و با کره و چاشنی (سس) غنی خورده شود. یک سیب زمینی پخته متوسط یا آب پز بین 60 تا 100 کالری و اندکی پروتئین دارد و تقریبا بدون چربی است. اگر همان سیب زمینی به صورت سرخ کرده (چیپس) در آید، از 450 تا 500 کالری و تا 25 گرم چربی برخوردار می باشد. 115 گرم سیب زمینی سرخ کرده خلالی شکل دارای تقریبا 300 کالری و 15 تا 20 گرم چربی است. یک پیمانه سیب زمینی له شده (پوره)
همراه با شیر، حدود 130 کالری فراهم می سازد. در صورتی که یک پیمانه سیب زمینی آمیخته با نان برشته و پنیر و طبخ شده در شیر و خرده نان 355 کالری داراست. سیب زمینی سرخ کرده خلالی شکل و دیگر انواع سیب زمینی فرآوری شده پیوسته نمک اندوداند.
موقع آماده سازی سیب زمینی، بهتر این است که پوستش کنده نشود زیرا بخش اعظمی از مواد مغذی آن نزدیک رویه اش قرار دارند. به جای این عمل، سیب زمینی را با یک بُرس گیاهی زیر شیر آب ساییده و بشویید. اگر پوست آن را می گیرید، سعی کنید تا سر حد امکان لایه نازکی بردارید. سیب زمینی خام، به محض تکه تکه کردن، پوست کَندن و قرار گرفتن در معرض اکسیژن، بی رنگ می شود بنابراین آن را فورا بپزید یا در آب آمیخته با سرکه یا آبلیمو بگذارید. پختن، بخارپز کردن و یا نهادن در موج پز (میکروویو) بیشترین مقدار مواد مغذی آن را حفظ می کند.
پیش از پختن یا موج پز کردن، پوست سیب زمینی را سوراخ کنید تا از وا رفتن آن خودداری شود. چنانچه سیب زمینی را آب پز می کنید، پوستش را نگیرید، تا آنجایی که امکان دارد برای این کار از آب اندکی استفاده کرده و سیب زمینی را در ظرف سربسته ای بپزید. باید توجه داشت که ضمن آب پز شدن سیب زمینی، برخی مواد مغذی به ویژه ویتامین «ث» آن از بین می رود. جهت بازیافت قسمتی از مواد مغذی هدر رفته، می توان آب سیب زمینی را به سوپ یا غذای آب پز افزود یا آن را برای پختن نان حلقه ای مصرف نمود.
موقع خرید سیب زمینی، دقت کنید که سفت بوده، دکمه های کمی داشته و فاقد لکه های سیاه باشد. از انتخاب سیب زمینی هایی که روی پوست شان ته رنگ سبز دارند، بپرهیزید و هر گونه جوانه ها را از آن برطرف سازید زیرا تلخ مزه اند و ممکن است سولانین داشته باشند که ماده ای زهرآگین است و احتمال دارد موجب بروز شکم روش (اسهال)، دل درد و خستگی گردد.
سیب زمینی را در جای تاریک و خنک نگه دارید نه در یخچال. نشاسته در دمای زیر 45 درجه فارنهایت به مواد قندی بدل شده و سیب زمینی مزه عجیبی پیدا می کند. سیب زمینی و پیاز را کنار هم نگذارید زیرا اسیدهای موجود در پیاز، به گندیدگی سیب زمینی و برعکس کمک می کند.
دانستنی های فزون تر در باره
سیب زمینی
سیب زمینی گیاهی است از تیره بادنجانیان که دارای برگ های مرکب، بریده و گل های سفید یا بنفش است. دارای ساقه های زیرزمینی خوراکی که حاوی اندوخته نشاسته ای فراوان است. این گیاه انواع مختلف دارد که آنها را به زودرس، دیررس و میانه رس تقسیم می کنند و بر حسب استفاده گیاه یاد شده به سیب زمینی خوراکی، علوفه ای و صنعتی (جهت استفاده در تهیه الکل یا نشاسته و قند) تقسیم می شود.
انواع دیگر سیب زمینی عبارتند از: سیب زمینی شیرین، سیب زمینی ترشی، سیب زمینی پشندی، سیب زمینی استانبولی، سیب زمینی هندی و غیره ... که به تناسب فصل از بهار تا پاییز به بازار عرضه می شوند و همگی دارای اندوخته نشاسته ای فراوانند و در اغذیه و صنعت از آن استفاده می شود.
خواص درمانی
سیب زمینی علاوه بر نشاسته که قسمت عمده اش را تشکیل می دهد، دارای آب فراوان و املاح معدنی، اسیدهای آلی، آنزیم ها و ویتامین های مختلف می باشد. از این گیاه، نشاسته ای موسوم به فکول(1) تهیه می کنند که نسبت به نشاسته گندم، شفاف تر و روان تر است. با توجه به ترکیب غذایی که داراست، ماده غذایی مفید، سالم، نیروبخش و زودهضم بوده و مصرف آن برای مبتلایان به مرض قند نیز زیان بخش نمی باشد. در معالجه اسهال، ورم روده، زخم معده و التهاب دستگاه هاضمه می توان از آب سیب زمینی خام به طور طبیعی و یا همراه با آب کرفس و یا از جوشانده سیب زمینی به صورت تنقیه استفاده نمود.
اگر سیب زمینی آب پز را آمیخته با گیاهان و دانه های لعاب دار مانند قدومه یا اسپرزه و غیره به شکل جوشانده در آورند و ضمادش را بر روی ورم ها، التهاب های سطحی، کوبیدگی ها، ضرب خوردگی ها، ورم حاد انگشتان قرار دهند، اثر شفابخش دارد. برای تسکین سوختگی های بدن، خراش های سطحی پوست و بیماری اگزما می توان گرد سیب زمینی خام رنده شده را در محل قرار دهند و روزی چند مرتبه هم تعویض کنند، اثر شفابخش دارد.
وقتی سیب زمینی در برابر نور قرار می گیرد، به تدریج زیر پوست آن سبزرنگ می شود و همراه با این حالت، سمی در سیب زمینی ایجاد می گردد به نام «سولانین» و نیز وقتی سیب زمینی جوانه می زند، این سم پدید می آید. در این صورت خوردن سیب زمینی مسمومیت می آورد که نشانه های آن عبارت از: سردرد، سرگیجه، استفراغ، دل پیچه و غیره است. بنابراین سیب زمینی گندیده را به هیچ وجه نباید مصرف کرد. قشر ضخیمی از آن را باید جدا کرد. چون سم بیشتر در بخش بیرونی سیب زمینی متراکم است. ولی مقدار «سولانین» موجود در غده خوراکی سیب زمینی خیلی کم بوده و از 1% نیز خیلی کمتر است، ضرری ندارد ولی اگر بیشتر گشته و به 5% برسد، در این حالت خوردن سیب زمینی نیز مسمومیت ایجاد می کند.
برای نگهداری سیب زمینی در خانه بهتر است که آن را در حجم کم و درون جعبه چوبی ریخته و به دور از نور در انبار خنک نگهداری کنند. در بعضی کشورها، سیب زمینی را در زمستان در خاک، سیلو می کنند و یا در برخی جاها در کوه، زاغه هایی می کَنند و سیب زمینی را در داخل آنها انبار می نمایند.
برگ و ساقه، گل و میوه سیب زمینی سمی است و با خوردن آن، مسمومیت ایجاد می شود اما در استعمال خارجی برای تسکین دردهای روماتیسمی و عصبی به کار می برند.
سیب زمینی ترشی (میرالماسی)
سیب زمینی ترشی، گیاهی است پایا از تیره مرکبات که گل هایش شبیه گل های آفتابگردان است ولی طبق گل آن کوچک تر از آفتابگردان می باشد و به علاوه دارای غده های زیرزمینی است و اصل و منشأ آن از آمریکای شمالی بوده و از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است و در ایران نیز پرورش می یابد. غده های سیب زمینی ترشی که به نام اینولین است، به صورت خام در سرکه قرار داده و از آن ترشی تهیه می کنند و برای درمان مبتلایان به مرض قند، نارسایی کلیه که ناشی از اوره خون زیاد است (اورومی)(2) و بر اثر مواد پروتئینی این امر حاصل شده است، مفید می دانند.
فواید دیگر سیب زمینی
1ـ دارای مقدار زیادی ویتامین «آ»، «ب»، «ث»، نشاسته و مواد معدنی می باشد.
2ـ به علت داشتن فسفر، تقویت کننده نیروی جنسی و مغز می باشد.
3ـ به سبب دارا بودن ویتامین، برای قلب مفید است.
4ـ اگر رنده شده را به صورت مرهم بر روی سوختگی های سطحی بگذارید و این کار را دو ساعت به دو ساعت تکرار کنید، سوختگی به زودی التیام می یابد.
5 ـ برای درمان ضرب خوردگی می توان 200 گرم سیب زمینی پوست کنده را پخته و پس از له کردن، در پارچه نازکی بریزید و وقتی گرمی آن معتدل شد، به صورت مرهم، روی عضو ضرب خورده بگذارید.
6ـ مرهم پوره سیب زمینی، بیماری جرب (خارش) را درمان می کند، لذا باید 200 گرم آن را پوست بکَنید و آب پز کنید و پس از له کردن به صورت پوره در آورید و در پارچه نازکی ریخته و به محض ملایم شدن، روی محل مورد نظر قرار دهید.
7ـ رژیم غذایی با سیب زمینی، بیماری قند را درمان می کند. بنابراین مبتلایان به این مرض، باید آن را به صورت آب پز، پوره، سرخ کرده و تنوری مصرف کنند.
8ـ در معالجه اسهال، ورم روده و التهاب دستگاه هاضمه از جوشانده سیب زمینی به شکل تنقیه استفاده نمایید.
9ـ اگر سیب زمینی آب پز را با گیاهان یا دانه های لعاب دار (مانند قدومه، اسپرزه و غیره) به صورت جوشانده در آورند و مرهم آن را بر روی ورم ها و التهابات سطحی، کوبیدگی ها، ضرب خوردگی ها و ورم حاد انگشتان قرار دهند، اثر شفابخشی خواهد داشت.
10ـ اگر رنده شده یا گرد آن را در محل سوختگی های بدن، خراش های سطحی پوست، بیماری اگزما قرار دهند و روزی چند مرتبه تعویض نمایند، آنها را تسکین خواهد داد.
11ـ ضد کم خونی است.
12ـ جوشانده آن مخلوط با دم کرده شیرین بیان، ادرارآور است و برای اشخاصی که به سنگ کلیه و مثانه و بند آمدن ادرار مبتلا هستند، مفید است.
13ـ جوشانده برگ و گل آن به مقدار 30 گرم در یک لیتر آب، نوشابه ای به وجود می آورد که به مقدار کمی دارای مواد مخدر و خواب آور است.
14ـ جوشانده 30 گرم برگ آن در یک لیتر آب، برای اشخاصی که مبتلا به روماتیسم و نقرس هستند، تجویز می شود.
15ـ سبزی سالم و مفیدی است که مصرف آن برای مبتلایان به ورم مفاصل یا باد مفصل و افرادی که زیاد چاق شده اند و نباید چربی و روغن بخورند، تجویز شده است.
16ـ از سبزی هایی است که خیلی زود هضم می شود.
17ـ با سیب زمینی رنده شده مخلوط با روغن زیتون، مرهمی می توان تهیه نمود که برای معالجه مفاصل دردناک بسیار مفید است.
18ـ جوشانده برگ و گل سیب زمینی به مقدار 30 گرم در یک لیتر آب، برای اشخاص مبتلا به اسهال، تشنج و حملات عصبی مفید است.
19ـ غشاء معده را اصلاح می کند و اسهال معمولی و اسهال خونی را درمان می نماید.
20ـ به سبب داشتن مقدار زیادی مواد نشاسته ای، یک غذای نیروبخش می باشد.
21ـ آب سیب زمینی خام را در مورد زیادی ترشی عصیر معده، انواع زخم های معده و اسهال کودکان شیرخواره، تجویز کرده اند و نتایج بسیار خوبی هم از آن گرفته اند.
22ـ آب سیب زمینی خام برای درمان زخم معده مفید است. چون مزه سیب زمینی خام نامطبوع است، می توان آن را با عسل یا آب گوجه فرنگی یا هویج مخلوط کرد و مصرف نمود.
23ـ اگر خام آن را رنده کرده و با روغن زیتون مخلوط کنند، برای معالجه بواسیر، مفید است.
24ـ چنانچه خام آن را رنده کرده و با روغن زیتون در آمیزند، برای مداوای زخم های ناشی از سوختگی، کورک و دمل های چرکی و زخم های ساق پا که بر اثر کمبود ویتامین «ث» ایجاد می گردد، فایده دارد.
هشدارها
1ـ سیب زمینی پوست کنده، ویتامین «ث» خود را از دست می دهد، لذا بهتر است سیب زمینی را با پوست بپزند و بعد از آن میل کنند.
2ـ برای آنکه سبز نشود، باید آن را در جایی خشک و تاریک یا وسط خاک رس نگاه داشت.
3ـ قسمت های سبز سیب زمینی دارای مواد سمی است. از همین رو، خوردن آن ایجاد اسهال و استفراغ می کند، مردمک چشم را گشاد می نماید، موجب سردرد و سرگیجه می شود، چهره را برافروخته می نماید و ایجاد تشنج و ضعف می کند.
4ـ از مصرف سیب زمینی های جوانه زده و یا خیلی کهنه و پلاسیده باید خودداری کرد.
5ـ سیب زمینی در محل چشم های خود دارای ماده ای سمی به نام «سولانین» است، لذا باید با دقت آن را پوست کنده و کاملاً چشم های آن را در آورد.
6ـ سیب زمینی پخته شده در آب، مثل پیه و دنبه، به روده می چسبد و موجب ثقل معده می گردد. ضمنا ویتامین «ث» خود را از دست می دهد، ولی زیر خاکستر آتش اگر پخته شود، ویتامین های آن محفوظ می ماند.
7ـ زیاد خوردن سیب زمینی، تعادل فکری را به هم می زند و روح را پژمرده می سازد. ضمنا اگر خوب پخته نشود و یا با روغن سرخ گردد، هضم آن دشوار است.
منبع : حوزه